Terneuzen, 29 april 2020

Geacht Kamerlid,

Binnenkort krijgt het kabinet advies van Bernard Wientjes waarin voorstellen staan om Zeeland te compenseren voor het uitblijven van de verhuizing van de marinierskazerne naar Vlissingen. Het is goed om bij deze voorstellen voor ogen te houden dat de verhuizing van de kazerne een compensatie was voor het vertrek van vele overheidsdiensten en -voorzieningen uit geheel Zeeland. Het vertrek daarvan leverde niet alleen verlies op van banen maar gaf met name hinder voor Zeeuws Vlamingen omdat zij deze diensten niet meer konden bereiken zonder eerst te betalen. 

De stichting Zeeland Tolvrij hecht er aan u op de hoogte te brengen van onze inbreng bij de speciaal adviseur. Wij hebben ons gefocust op de tol,  die is verschuldigd in verband met het gebruik van de Westerscheldetunnel en de gevolgen die dit heeft. Zeeland Tolvrij wil u als Tweede Kamerlid op de publicatie in het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2018. van C.C. van Baalen van de Radboud Universiteit wijzen:  “Het verdriet van Zeeuws-Vlaanderen” U kunt daar in lezen dat 70 jaar tolheffing in al die jaren gezien werd als een vorm van ongelijke behandeling ten opzichte van de rest van Nederland met de nodige parlementaire onvrede als gevolg. (Wij hebben de link naar deze publicatie bijgevoegd)

Deze ongelijke behandeling wordt meer manifest als we uit de Memorie van Toelichting op de Tijdelijke Wet Blankenburgtunnel en ViA15 lezen:  “Voor beide nieuwe verbindingen bestaat een volwaardig, gratis alternatief. Alleen als de (bedrijfseconomische) baten opwegen tegen de aanvullende lasten van de tolheffing, zullen de tolwegen gebruikt worden. Op deze manier treffen de extra lasten van tolheffing alleen de gebruikers die, ondanks de tolheffing, toch baat hebben bij de nieuwe verbindingen. De regering acht het daarom voor de Blankenburg-verbinding en de ViA15 gerechtvaardigd dat aan degenen die meest profiteren van de overheidsinvestering (de gebruikers) een aanvullende bijdrage wordt gevraagd («de gebruiker betaalt»).” Dit heeft geleid tot een beleidskader voor tolheffing, waarbij is gedefinieerd in welke gevallen tolheffing aan de orde kan zijn. Een aantal van deze beleidsmatige uitgangspunten luiden als volgt:

tolinning geschiedt alleen indien er een gratis alternatief beschikbaar is;

tolinning geschiedt door middel van free-flowtechniek;

de kosten van tolinning zijn niet meer dan 20% van de totale tolinkomsten;

Uitgangspunten die in Nederland maar niet in Zeeland gehanteerd worden.

Wij wijzen u graag op de conclusies uit het rapport “Tolweg of Tol weg?” van  Evert Meijers c.s. dat aantoont dat tolheffing aanzienlijke negatieve effecten heeft op het regionale ontwikkelingspotentieel in Zeeland. Deze effecten op de huidige en toekomstige regionale ontwikkeling van Zeeland moet gezien worden als een regionaal knelpunt van nationaal belang. (Wij hebben de link naar het rapport bijgevoegd)

Ook Provinciale Staten erkent (bij motie in november 2018) dat de tolheffing in de Westerscheldetunnel Zeeland in tweeën verdeelt. De Staten stellen tevens dat de Zeeuwse economie gebaat is bij een zo snel mogelijke tolvrije Westerscheldetunnel.

Daarnaast, en we willen dat niet ongenoemd laten, staat door de Coronacrisis veel meer op het spel dan wat bestuurlijk Zeeland aan toekomstwensen heeft geuit op basis van een florerende economie. Met zuidelijk een afgesloten grens met België en noordelijk een toltunnel wordt Zeeuws Vlaanderen economisch zwaar getroffen. Regio’s met een relatief groot aandeel industrie en handelsnijverheid blijken het meest gevoelig voor de coronacrisis stellen de economen in een studie van de Rabobank. (Wij zullen de link naar het artikel bijvoegen)

Zeeland zal alle krachten moeten bundelen om deze crisis te boven te komen. Wij verzoeken u de compensatievraag juist daarom te richten op de verdere sociaaleconomische integratie van de beide oevers van de Westerschelde.  Direct tolvrij maken van de Westerscheldetunnel zal daar aan bijdragen en een belangrijke rem op de ontwikkeling van Zeeland wegnemen. Bovendien wordt een angel uit de soms moeizame bestuurlijke samenwerking en beleidsontwikkeling binnen de provincie gehaald, wordt de kracht van Zeeland echt gebundeld en daarmee de welvaart van Zeeuwse bevolking gediend.

We hebben  dhr. Wientjes ook andere argumenten meegegeven die bij de afweging gebruikt kunnen worden om als Rijksoverheid de bereikbaarheid van Zeeland in te zetten als compensatiemiddel:

De aanleg van de Westerscheldetunnel was niet alleen voordelig voor weggebruikers maar leverde “ervaring met ondergronds bouwen” op wat ten goede kwam aan de aanleg van andere tunnels in Nederland zoals laatstelijk de Victory Boogie Woogie tunnel in Den Haag en kwam tevens ten goede aan de veiligheid van de scheepvaart op de Westerschelde (beëindiging veerverbindingen); 1

De tolheffing was vanaf het begin in strijd met het beginsel dat wegens gebruik van de openbare weg geen specifieke kosten zijn verschuldigd, maar slechts algemene belastingen die niet afhankelijk zijn van het gebruik van de weg;

Doordat de tol via een privaatrechtelijke constructie wordt geheven door de N.V. WST, waarin de provincie 100% van de aandelen bezit, wordt het verbod op provinciale belastingheffing ter zake van het gebruik van de weg omzeild;2

Destijds was weliswaar draagvlak aanwezig onder de bevolking voor de aanleg van de tunnel, maar dat betekent niet dat op dit moment draagvlak bestaat voor de voortzetting van de tolheffing. De 30.000 in 2017 opgehaalde handtekeningen via een petitie tegen de tol onderschrijven dat.

De besteding van tunnelgelden aan andere structurele werken door de provincie Zeeland buiten het tunneltracé brengt mee dat het langer duurt voordat de kosten van aanleg van de Westerscheldetunnel zijn terug verdiend en het daardoor langer duurt voordat de tolheffing kan eindigen;

Dit houdt tevens in dat afgeweken wordt van de wegenwet (art.14 en 53, oud) dat wegens gebruik van de weg, liggend buiten het tunneltracé, geen speciale kosten zijn verschuldigd;

Geografisch gezien bevindt Zeeuws-Vlaanderen zich in een geïsoleerde positie ten opzichte van overig van Nederland dat alleen te bereiken is ofwel door de Westerscheldetunnel ofwel via Belgisch grondgebied. Inmiddels is dat dankzij een Lockdown niet meer mogelijk;

De economische ontwikkeling van Zeeuws-Vlaanderen  - als krimpregio-  wordt intussen gehinderd door de tolheffing;

Ook de mobiliteit tussen Zeeuws-Vlaanderen en Walcheren/de Bevelanden, waar zich veel basisvoorzieningen bevinden, wordt gehinderd door de tolheffing;

Thans, anders dan ten tijde van de totstandkoming van de Tunnelwet, is Rijksbeleid dat tolinning alleen geschiedt indien er een gratis alternatief beschikbaar is; 3

Reële alternatieven voor het gebruik van de tunnel ontbreken (omrijden via Antwerpen kost onevenredig meer tijd), zodat de Zeeuws-Vlamingen min of meer verplicht zijn om gebruik te maken van de tunnel, willen zij niet veel meer reistijd kwijt zijn; 4

In dit licht gaat een beroep op het profijtbeginsel, “de gebruiker betaalt”, niet op, omdat gebruik van de tunnel niet berust op een geheel vrije keuze;

Overeenkomsten tussen de N.V. WST en de weggebruiker daarom tot stand komen door misbruik van omstandigheden, vanwege de afhankelijkheid van de Zeeuws-Vlaming voor toegang tot overig Nederland via de tunnel (art. 3.44 lid 4 BW);

De uitvoering van de motie van Kamerlid Van den Berg is door de regering in handen gesteld van de N.V. WST, 5 die kennelijk slechts de veelgebruikersregeling heeft ingesteld zonder rekening te houden met de speciale regelingen (meerrittenkaarten)  die voor de veelgebruikers van veerverbindingen golden;

De veelgebruikersregeling brengt geen korting mee op de eerste 150 passages per jaar, maar houdt pas een verlaagd tarief in vanaf 151 passages per jaar;

De veelgebruikersregeling, 15 procent van de tolopbrengsten is daarvoor beschikbaar,  wordt slechts voor een kwart uitgekeerd aan particulieren, die overigens geen BTW terug kunnen vragen of de kosten kunnen doorrekenen aan derden.

Veel politieke partijen hebben zich uitgesproken Zeeland passend te compenseren. Speerpunten zouden daarbij de sociaaleconomische structuurversterking  en het verbeteren van het vestigingsklimaat moeten zijn. Een tolvrije tunnel is daar zeker dienstig aan met effecten op vele beleidsterreinen.   U zult daar als Tweede Kamerlid dan wel voor moeten willen pleiten. Kunnen we op u rekenen? 

De stichting Zeeland Tolvrij

info@zeelandtolvrij.nl

Links:

Economische schade coronacrisis verschil per regio :   https://www.e-pages.dk/pzc/6271/article/1118002/11/1/render/?token=467409a46ee0879369429d999afabc39

“Tolweg of Tol weg?”, http://evertmeijers.com/wp-content/uploads/2018/02/Rapport-TOLWEG-of-TOL-WEG-TUDelft-ZB.pdf

“Het verdriet van Zeeuws Vlaanderen” https://www.ru.nl/publish/pages/926457/baalen_c_c_van_het_verdriet_van_zeeuws-vlaanderen.pdf

Noten:

1 Kamerstukken II 1997/98, 25675, 3, p.1-2.

2 Art. 80 lid 1 Wet op de motorrijtuigenbelasting 1994: “Behoudens wettige bevoegdheid tot heffing van tol, de bevoegdheid van de provincies ingevolge de Provinciewet tot het heffen van opcenten op de motorrijtuigenbelasting (…), wordt ter zake van het gebruik van de weg met motorvoertuigen geen belasting geheven door andere publiekrechtelijke lichamen dan de rijksoverheid.

3 Kamerstukken II 2011/12. 33000A, nr.43, p.41

4 Vgl. de “onafwendbare afhankelijkheid” en de hieraan verbonden verplaatsingskosten uit het “Texels Tarief”.

5 Kamerstukken II 1997/98, 25675,18.